नेपालको निर्यातको अवस्था वर्तमानमा अत्यन्तै दयनीय छ । निर्यात प्रवर्द्धनका लागि प्रभावकारी नीतिहरूको अभाव र ठोस योजनाको कमीले निर्यात क्षेत्रमा गम्भीर समस्या सिर्जना गरेको छ । नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघको निर्यात प्रवर्द्धन समितिले यस विषयमा गम्भीर चिन्ता व्यक्त गरिरहेको छ । नेपालमा निर्यात प्रवर्द्धनको नीति छैन र यसका लागि सरकारले निश्चित योजना बनाउन आवश्यक छ ।
नेपालको व्यापार घाटा अत्यधिक बढ्दो छ । अहिलेसम्म नेपालले वार्षिक १२ खर्बको आयात र डेढ खर्ब बराबरको निर्यात गरेको छ । यस्तो अवस्थामा, नेपालको व्यापार घाटा लगातार वृद्धि हुँदै गएको छ, जुन नेपालको आर्थिक स्थायित्व र समृद्धिमा एक प्रमुख चुनौतीको रूपमा देखा परेको छ । अहिलेको अवस्थामा सरकारले निर्यात बढाउने योजनामा गम्भीरता नदिई, रेमिट्यान्सको प्रभावमा मात्र निर्भर रहेको देखिन्छ जुन दुखद छ ।
रेमिट्यान्सले नेपालको अर्थतन्त्रलाई केही हदसम्म बचाउन मद्दत पुर्याएको छ, तर यसले व्यापार घाटा कम गर्ने छैन । नेपालमा विदेशी मुद्राको आगमनले महंगा गाडी किन्ने, विद्यार्थी विदेश पठाउने जस्ता व्यक्तिगत खर्चमा मात्र योगदान पुर्याएको छ । रेमिट्यान्सको प्रभाव व्यापार घाटा घटाउन सक्दैन, किनकि यो केवल व्यक्तिगत खर्चका लागि प्रयोग हुँदैछ ।
नेपाल सरकारले निर्यात बढाउन र विदेशी मुद्रा भित्र्याउनका लागि प्रोत्साहनात्मक वातावरण सिर्जना गर्न सकेको छैन । नेपालको निर्यात प्रवर्द्धनका लागि व्यापार तथा निकास प्रवर्द्धन केन्द्रको बजेट पनि अत्यन्त सानो छ । यस केन्द्रको वार्षिक बजेट लगभग २३ करोड रुपैयाँ छ, जसमा करिब १५ करोड प्रशासन खर्चमा मात्र खर्च भएको छ । बाँकी रहेको बजेटले निर्यात प्रवद्र्धनका कार्यक्रम सञ्चालन गर्न पर्याप्त मापदण्ड पूरा गर्न सक्दैन । यसरी, नेपालको निर्यात प्रवर्द्धनका लागि सरकारको योजनामा विशेष ध्यान दिन आवश्यक छ ।
निर्यात प्रवर्द्धनका लागि सरकारको नीति स्पष्ट र व्यावहारिक हुनुपर्ने समय आएको छ । नेपालको कृषि, उत्पादन र हस्तशिल्प क्षेत्रसँग सम्बन्धित निर्यातलाई प्रवर्द्धन गर्न नयाँ अवसरहरूको पहिचान र ती क्षेत्रका उत्पादनहरूलाई अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पुर्याउन उपयुक्त रणनीतिहरू बनाउनु पर्नेछ । यसका लागि नेपाल सरकारले अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारका नयाँ साझेदारहरू खोज्न र निर्यातका लागि अनुकूल वातावरण सिर्जना गर्न विशेष ध्यान दिनु आवश्यक छ ।
नेपालको आर्थिक समृद्धि र दीर्घकालीन व्यापार घाटा कम गर्नका लागि निर्यातको महत्वपूर्ण भूमिका रहन्छ । सरकारले निर्यात प्रवर्द्धनका लागि अझै ठूलो कदम चाल्नुपर्ने बेला आएको छ, ताकि व्यापार घाटा कम गर्न र समृद्धि प्राप्त गर्न सकियोस् । निर्यात प्रवर्द्धन नीति बनाउने र यसको कार्यान्वयनमा सघनता ल्याउने समयको खाँचो छ । यस विषयमा नेपाल सरकार गम्भिर बन्नुपर्छ । निर्यात प्रवर्द्धनका लागि गर्नुपर्ने काम गर्न निजी क्षेत्र सधैं तयार छ ।
Comments are closed.