प्रल्हाद दाहाल, अध्यक्ष : नेपाल डेरी एसोसिएसन
बोर्ड सदस्य: नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ, कृषि उद्यम केन्द्र
नेपाल – भारत खुला सीमा भएका कारण तराईका धेरै स्थानहरूमा पशु, तरकारी, फलफुल, दुध जन्य पदार्थ, मासु तथा माछासम्बन्धी तस्करी व्यापक रूपमा छ। उपलब्ध समाचार, अध्ययन र स्थानीय स्रोतमा आधारित तथ्यहरू हेर्दा सजीव पशु (गाई, भैँसी, बाख्रा, खसी), मासु, फर्मालिन प्रयोगको शंका भएको माछा तथा केही वन्यजन्तुका भागहरू सबैभन्दा धेरै तस्करी हुने वस्तुका रूपमा उल्लेख छन् । खुला सीमा, अपर्याप्त निगरानी र कतिपय अवस्थामा सुरक्षा निकाय र भन्सारकै मिलेमतोले पनि तस्करीलाई अझै सहज बनाएको देखिन्छ। जबसम्म हामी सबै देश प्रति जिम्मेवार हुनसक्दैनौं ।
पूर्वीदेखि पश्चिम तराईसम्मका धेरै जिल्लाहरुबाट अबैध रुपमा आयात भइरहेको छ । यस्ता गतिविधिले हामी सबै प्रभावित छौं । धेरै नाकाहरु छन् त्यसमा पनि अझ झापाको काकडभित्ता क्षेत्र, सुनसरी आसपासका मार्ग, सर्लाही, महोत्तरी र रौतहटका साना पगडण्डी, र पश्चिम नवलपरासीका भुजहवा, हरकपुरा, बसैया जस्ता नाकाहरुमा नियमित रूपमा पशु तथा मासुजन्य वस्तु धेरै अवैध रूपमा आयात हुने गरेको भेटिन्छन्। त्यस्तै भारततर्फ बिहार, उत्तरप्रदेश र खासगरी गोरखपुर, सुनौली, किशनगंज, अररिया क्षेत्रमा तस्करीको स्रोत र संक्रमण बिन्दु देखिनुले यी नाकाहरु अझै संवेदनशील बनेका छन्।
माछा तथा समुद्री सामग्रीसम्बन्धी तस्करी पछिल्लो समय बढी देखिएको अर्को क्षेत्र हो। क्वारेन्टाइन जाँच नगरी, फर्मालिनको जोखिमसहित भित्र्याइने माछा मुख्यत दक्षिणी नाकाहरुबाट ठूलो परिमाणमा नेपाल छिर्ने गरेको रिपोर्ट छ। यसले उपभोक्ताको स्वास्थ्यमा प्रत्यक्ष असर पार्ने चिन्ता बढाएको छ। यसमा हामी अत्यन्तै संबेदनसिल हुन जरुरी छ ।
दुधजन्य वस्तुको पनि निकै नै अवैध रुपमा आयात भएको छ। अबैध आयात हुने नाका धेरै भएका कारण कुन नाका प्रयोग भएको हो भन्ने कुरा स्पष्ट रूपमा उल्लेख भएको पाइँदैन। खुलेका पगडण्डीहरू प्रयोग भएकाले मार्ग पहिचान गर्न कठिन हुने र यसमा संलग्न समूहहरू गोप्य तरिकाले काम गर्ने गरेकाले नाका विशिष्ट विवरण सार्वजनिक हुन नसकेको देखिन्छ। यसमा सम्बन्धित निकायले अत्यन्तै ख्याल गर्न आवश्यक छ ।
सीमा क्षेत्र किन जोखिमयुक्त छन् भन्ने कुरा हेर्दा औपचारिक नाकाभन्दा बाहिर थुप्रै साना पगडण्डी छन् जहाँ नियमित सुरक्षा निगरानी हुँदैन। सीमावर्ती बस्तीहरू भित्रैसम्म जाने बाटो भएकाले राति वा भीड कम हुने समयमा सामान सार्ने काम सजिलै हुन्छ। केही स्थानमा भ्रष्टाचार र मिलेमतोका कारण तस्करी निकै समयसम्म रोक्न नसकिएको कुरा प्रष्ट देखिन्छ ।
यस्तो अवस्थाले स्थानीय किसान, पशुपालक र वैध व्यापारमा काम गर्ने व्यवसायीलाई ठूलो असर पारिरहेको छ। अनियमित आयातले भाउमा दबाब बढ्छ, रोग फैलिने जोखिम हुन्छ, र बजारमा न्युन गुणस्तरका सामान पुग्ने खतरा रहन्छ।
यस्ता चुनौती घटाउन साना नाकाहरुमा निगरानी बढाउने, प्रहरी, भन्सार र पशु सेवा कार्यालयबीच समन्वय गर्न मद्दत गर्ने र स्थानीय समुदाय, किसान तथा व्यापारीसँग प्रत्यक्ष जानकारी संकलन गर्ने काम प्रभावकारी हुन सक्छ। तस्करीका मार्ग आवृत्ति र जोखिमबारे थप तथ्य राख्न सकेमा नीति निर्माणमा सहयोग हुने देखिन्छ।
अबैध आयात रोक्न राज्यका सबै निकायले आफ्नो जिम्मेवारी स्पष्ट रूपमा निभाउनुपर्छ। भन्सारले आवतजावत हुने नाकामा कडाइका साथ जाँच बढाउनुपर्छ, सुरक्षा निकायले खुला सीमा र पगडण्डीमार्गलाई नियमित गस्तीसहित नियन्त्रणमा राख्नुपर्छ। स्थानीय प्रशासनले निगरानी समूह, वडा कार्यालय र समुदायसँग मिलेर तथ्य संकलन र सूचना आदानप्रदान सक्रिय बनाउनुपर्छ। पशु सेवा र खाद्य गुणस्तर नियन्त्रण कार्यालयले स्वास्थ्य तथा क्वारेन्टाइन जाँच कडाइका साथ लागू गर्नुपर्छ । जसका कारण स्थानीय सरकार र जनप्रतिनिधिले सीमा क्षेत्रमा पारदर्शिता, जनचेतना र समन्वय बलियो बनाउने भूमिका खेल्नुपर्छ।
व्यापारिक संघ,संस्था, किसान, व्यापारी र नागरिकले अवैध गतिविधि देखेपछि तुरुन्तै जानकारी दिन र बजारमा नक्कली तथा जाँचविनाका वस्तु नकिन्ने अभ्यास गर्नुपर्छ। यी सबै तहले जिम्मेवारी पूरा गरेमा मात्र अबैध आयातलाई प्रभावकारी रूपमा नियन्त्रण गर्न सकिन्छ। अफ्नो देशमा उत्पादित बस्तु मात्र प्रयोग गर्न सबै नागरिकलाई सुसूचित गर्न अति नै आवश्यक छ ।
Comments are closed.